Εκ των έσω

Δοκιμάζοντας εαυτόν, πότε σε τραγανές κωμωδίες και πότε σε σκοτεινά δράματα, πάντα όμως με εξαιρετική κομψότητα και ανεκδιήγητη άνεση, η Μαρία Καβογιάννη έχει προ πολλού καταστήσει σαφές πως είναι ένα από τα μεγαλύτερα υποκριτικά ταλέντα που είχαμε την τιμή να απολαύσουμε ποτέ.

Είναι αδιαμφισβήτητα μια γυναίκα με δεκάδες πρόσωπα - όσα και οι ρόλοι που κατά καιρούς ενσάρκωσε με τόση επιτυχία, που αν μιλούσαμε για Χολιγουντιανές παραγωγές, θα είχαμε ξεκάθαρα να κάνουμε με μια Οσκαρική ηθοποιό.

Σε αυτή τη γειτονιά του πλανήτη, έχουμε τη χαρά (και τιμή) να την απολαμβάνουμε κάθε φορά που εισβάλει στα σπίτια μας μέσα από τους τηλεοπτικούς δέκτες. Και δεν είναι υπερβολή, είμαστε βέβαιοι για αυτό, μετά και τη συμμετοχή της στο Maestro (με την υπoγραφή του Χριστόφορου Παπακαλιάτη και τη σφραγίδα του Netflix), δεν υπάρχει άνθρωπος που να μη την απήλαυσε και να μη την αγάπησε αυτόματα.

Ίσως φταίει και αυτή η διαβολεμένη διάθεση της για ζωή, αυτό το πάθος και η αύρα του οικείου που βγάζει προς τα έξω. Και, φυ- σικά, όπως συμβαίνει σε αυτές τις σπάνιες περιπτώσεις, παίρνει το πρόσωπο της φίλης, της αδερφής, της μητέρας - με έναν μαγικό τρόπο για όλους μας, ταυτόχρονα. Έτσι, ο κόσμος δεν φοβάται να την πλησιάσει. Ωστόσο, γνωρίζουμε ελάχιστα για την ίδια, κατόπιν επιλογής της. Αλλά ξέρουμε πως δίνει ολόκληρα κομμάτια του εαυτού της σε κάθε ηρωίδα που υποδύεται.

Πιτσιρίκα, ήθελε, μεταξύ άλλων να γίνει ζωγράφος, όπως η μητέρα της - αγαπάει πολύ το μωβ χρώμα, όσο και το έργο του Van Gogh. Τελικά φοίτησε πρώτα στην ΑΣΟΕΕ, οικονομικά, μετά παιδαγωγικά και στο τέλος, ακολούθησε το Θέατρο Τέχνης. Στον ελεύθερο της χρόνο, της αρέσει να μαγειρεύει για φίλους και να απολαμβάνει μαζί τους ταινίες και τηλεοπτικές σειρές - με τις ώρες. Και δε μπορεί να φανταστεί τη ζωή χωρίς σοκολάτα και πικάντικες (έως καυτερές) νότες.

Λατρεύει τις λέξεις του Milan Kundera και το σκηνοθετικό (επικό) έργο των Francis Ford Coppola και Martin Scorsese. Αν τη ρωτήσεις ποιες είναι αγαπημένες της γυναίκες ηθοποιοί, φωτίζει το βλέμμα της και αυθόρμητα ονομάζει με φόρα τις Οlivia Coleman, Jessica Lange και Meryl Streep. Και μόλις το ακούς, μέσα σου ξέρεις πως σε ένα παράλληλο σύμπαν, το δικό της όνομα θα ήταν δίπλα στα δικά τους.

Λέει πολύ συχνά τη φράση «Η ζωή είναι μικρή». Και όταν κάνει κάτι δημιουργικό, νιώθει ότι ο χρόνος σταματάει. Ο χρόνος είναι για εκείνη στιγμές. «Νιώθω πως είναι ελάχιστος ο χρόνος που μας αναλογεί εδώ. Φεύγει σχεδόν σαν αέρας. Για αυτό είναι πολύ- τιμος». Περιγράφει τον εαυτό της ως αμέτρητα ταξίδια - ταξίδια στην τέχνη, στον κόσμο, στη μητρότητα. Ειρωνικά, στα δικά μας μάτια, μοιάζει με σπίτι, Εστία, με ζέστη, αποπνέει εμπιστοσύνη. Γελάει. Για εκείνη «το σπίτι είναι μνήμες, μυρωδιές, ασφάλεια, ανοικτός τόπος, όπου όλοι είναι ευπρόσδεκτοι. Αισθάνομαι ο εαυτός μου στο σπίτι μου και το ίδιο θέλω να νιώθουν όλοι όσοι μπαίνουν από την πόρτα». Γέννημα – θρέμμα Βυρωνιώτισσα. «Εδώ μεγάλωσα, εδώ γεννήθηκα, εδώ έζησα όλα μου τα χρόνια, εδώ έχω τις αναμνήσεις μου. Είναι το ευρύτερο σπίτι μου, μια γειτονιά με ιδιόκτητα σπίτια, ίδια από πάντα. Φεύγουν οι μεγάλοι σιγά σιγά, μένουν τα παιδιά και έπειτα τα παιδιά των παιδιών τους». Γελώντας, εξηγεί πως λίγες δεκαετίες πριν πιθανότατα θα έμενε σε κοινόβιο - τόσο πολύ της αρέσει να είναι οικοδέσποινα, να περιτριγυρίζεται από αγαπημένα πρόσωπα, να ακούγονται γέλια, να έχει μόνιμα την πόρτα ανοιχτή.

Έτσι ήταν και η γιαγιά της. Η γυναίκα που μεγάλωσε, θαυμάζοντας την. Πολύ μορφωμένη για την εποχή της, δασκάλα, με μια υπέρμετρη αγάπη στο θέατρο, ήταν εκείνη που την έβαλε ουσιαστικά μέσα σε όλο αυτό με τον τρόπο της.

Όσο μιλάει, από πίσω ακούγεται σε χαμηλή ένταση το soundtrack της ταινίας “Forrest Gump”. Το λατρεύει, όσο και την ταινία. Της λέμε πως ο Forrest δεν είχε όνειρα, ούτε φόβους και συμφωνούμε πως ίσως για αυτό έδειχνε και ένιωθε πραγματικά ελεύθερος. Να, ένας ρόλος επικός που ένωσε κάποια στιγμή το δράμα με την κωμωδία αριστοτεχνικά.

Η ίδια παραδέχεται πως έχει απαλλαγεί πια από τα μεγάλα όνειρα. «Αντίθετα, βρίσκω σημασία στα πράγματα που συμβαίνουν στο εδώ και τώρα. Συνεργασίες, σχέσεις, φιλίες, στιγμές. Τα όνειρα μου μπορεί ακόμη να μην τα έχω καν ονειρευτεί. Πολλές φορές συμβαίνει αυτό - να γίνει πραγματικότητα κάτι που δεν είχα καν τολμήσει να σκεφτώ. Όσο για τον μεγαλύτερο φόβο μου… Είναι η μοναξιά - να ζήσω, λέει, χωρίς αγάπη, χωρίς συντροφικό- τητα, χωρίς τους ανθρώπους μου. Με τρομάζει όσο ακριβώς και η πιθανότητα στο μέλλον να μη μπορώ πια να κάνω όλα όσα με κάνουν να είμαι ο εαυτός μου. Η ανημπόρια της ηλικίας, η αδυναμία και ευθραυστότητα και όχι ο χρόνος αυτός καθαυτός. Με αυτόν τα έχω βρει μια χαρά, δεν με τρομάζει».

Στις τρεις δεκαετίες αυτής της καριέρας ένιωσε άραγε ποτέ πως κατάφερε ως γυναίκα ή ως καλλιτέχνιδα να “σπάσει” στεγανά;

«Δε νιώθω πως έχω σπάσει καμία γυάλινη οροφή. Πάντα διεκδικούσα όσα ήθελα και φρόντιζα να είμαι απολύτως συνεπής με τα θέλω μου, την ηθική και την αισθητική μου, όσο και με τις υποχρεώσεις και ευθύνες που φέρουν μαζί τους οι εκάστοτε επιλογές. Ταυτόχρονα, πάντα διεκδικούσα την ελευθερία μου, τόσο καλλιτεχνικά, όσο και ως άνθρωπος στις σχέσεις μου. Αυτό ακριβώς συμβουλεύω πάντα και τους νέους, ταλαντούχους συναδέλφους (τους οποίους προσπαθώ με όλες μου τις δυνάμεις να υποστηρίζω). Βεβαίως, πιστεύω ακράδαντα πως είμαστε όλοι μικρά κομμάτια ενός μεγάλου παζλ ή συστήματος, οπότε η ηθική στάση της κάθε γυναίκας συναδέλφου, δύναται να φέρει και μία, έστω μικρή αλλαγή. Η δουλειά μας όμως είναι κατ’ εξοχήν ομαδική, σε όλα τα επίπεδα. Οπότε η λέξη συνεργασία είναι και το μαγικό συστατικό. Αν σπάσουμε κάποιο στεγανό, κάποια γυάλινη οροφή, θα το κάνουμε όλοι μαζί συλλογικά. Για παράδειγμα, ο σκηνοθέτης είναι αυτός που κινεί τα νήματα, που σε οδηγεί εκεί που θέλεις να πας, που σε βάζει στο κλίμα της εποχής και της στιγμής».

Ούσα επί δεκαετίες σε έναν χώρο που αγαπάει το εφήμερο και το καινούριο, υπήρξαν σαφέστατα πολλές προκλήσεις και ευθύνες. «Αλλά για να είμαι ειλικρινής, δεν αισθάνθηκα ποτέ στους ώμους μου κάποια μεγάλη ευθύνη για το παρόν ή το μέλλον του χώρου. Την αισθάνθηκα όμως απέναντι στον εαυτό μου. Και δεν το εννοώ εγωκεντρικά, μη με παρεξηγήσετε. Αλλά με την έννοια της ειλικρίνειας, της εντιμότητας και της ουσίας».

Αγαπάει το καινούριο, το υποδέχεται με χαρά και ανυπομονη- σία. «Μου αρέσει να εξελίσσομαι - όρος απαράβατος για αυτό είναι να παραμένεις ανοιχτός και γεμάτος περιέργεια». Στα πλαίσια αυτής της εξέλιξης, τα μαθήματα ήταν, αναμενόμενα, βροχή.

«Ο χρόνος έκανε τη δουλειά του όπως και οι ρόλοι μου. Ήμουν ένας άνθρωπος πιο κλειστός, πιο εσωστρεφής και μέσα στα χρόνια άνοιξα. Η επαφή με τον κόσμο, οι γνωριμίες, οι νέες φιλίες επιδρουν πάνω σου. Έμαθα καλύτερα τον εαυτό μου. Τις φοβίες μου (και κάποιες εξ αυτών τις ξεπέρασα μέσα από τη δουλειά μου και τον εκάστοτε νέο ρόλο), τα πιστεύω μου, έμαθα να ακούω και να καταλαβαίνω το μέσα μου. Και κατάλαβα πως αυτό που με κι- νεί τελικά είναι η εκάστοτε συνεργασία. Γιατί είναι η ίδια η αξία της συνεργασίας που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα του αποτελέσματος. Έτσι, πάντα επιθυμώ να βρίσκομαι δίπλα σε καλλιτέχνες με τους οποίους μοιράζομαι τις ίδιες αξίες, την ίδια αισθητική και ιδανικά. Βγάζουν το καλύτερο από μέσα μου. Η γενναιοδωρία αυτή επιστρέφεται στο αποτέλεσμα».

Ακολουθώντας όλα τα κλισέ, προφανώς ήταν αυτό ακριβώς μέσα της που είχε ανάγκη για εξωτερίκευση που ξεκίνησε τα πάντα, χρόνια πριν.

«Ήταν ανάγκη δημιουργικής έκφρασης, ναι. Ένας τρόπος να μάθω και να κατανοήσω τον κόσμο όλο και τον εαυτό μου ταυτόχρονα. Να ξεδιπλώσω τα συναισθήματα μου και να τα επικοινωνήσω προς τα έξω. Μικρότερη ονειρεύτηκα κάποιες στιγμές να γίνω ζωγράφος, αρχαιολόγος, ξεναγός, δασκάλα. Κάποια από αυτά τα περπάτησα και ως επιλογές για κάποιο διάστημα. Και τελικά έγιναν όλα τους (και πολλά παραπάνω) πραγματικότητα, για κάποια έστω στιγμή στον χρόνο - γιατί όλα αυτά συμπυκνώθηκαν στην υποκριτική».

Αυτόματα, κάθε ρόλος εμπεριείχε κομμάτια του εαυτού της. «Η προσωπικότητα είναι μια σφραγίδα του κάθε ανθρώπου που ασχολείται με την τέχνη, είτε είναι ζωγράφος, είτε μουσικός, είτε ηθο- ποιός. Υπάρχει η προσωπική πινελιά». Και, αντίστροφα, μέσα της κουβαλούσε κάθε ρόλο, κατά τη διάρκεια των εκάστοτε παραγω- γών, όσο και αργότερα. Ίσως για αυτό βρίσκει εαυτόν άνετα τόσο στην κωμωδία, όσο και στο δράμα. «Η ζωή εμπεριέχει και τα δύο. Το δράμα είναι ίσως πιο φασαριόζικο και στη σύγχρονη εποχή το έχουμε συνεχώς μπροστά μας (σκεφτείτε πόση ωμή βία ανεχόμαστε ή παλεύουμε να χωνέψουμε), οπότε με κάποιον τρόπο το δράμα το ξέρουμε καλύτερα, συμπάσχουμε πιο εύκολα. Το γέλιο μοιάζει να είναι μόνο στιγμές, ενώ το δράμα αιωνιότητα - αν και δεν είναι. Τη ρωτάμε αν ζήλεψε ποτέ κάποιον ρόλο που είδε στη μικρή ή μεγάλη οθόνη να ερμηνεύεται από κάποια άλλη ηθοποιό. «Δεν ζηλεύω τίποτα και με τίποτα - ο χαρακτήρας μου είναι τέτοιος. Ενθουσιάζομαι όμως πολύ! Με φίλους βλέπω άπειρες σειρές και ταινίες, ατέλειωτα βράδια, ως το πρωί καμιά φορά. Αυτό είναι ένα από τα πράγματα που με κάνει και να ονειρεύομαι το μέλλον των ελληνικών παραγωγών – οι συζητήσεις μαζί τους. Ονειρεύομαι να έχουμε και στην Ελλάδα αυτές τις δυνατότητες και προοπτικές που υπάρχουν στο εξωτερικό, για παράδειγμα στις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία, και μάλιστα όχι κατ’ εξαίρεση, όπως τώρα, αλλά κατά κανόνα». Για αυτό είναι πολύ υπερήφανη και συγκινημένη για το ταξίδι του “Maestro” σε όλο τον κόσμο και την συμμετοχή της σε αυτό.

Άραγε μετανιώνει για κάποιες επιλογές ή αποφάσεις της; Αυθόρμητα απαντάει πως αν γεννιόταν σήμερα, κατά πάσα πιθανότητα δε θα έκανε τίποτε διαφορετικό. Ίσως τυχαία να επέλεγε κάποιο μονοπάτι διαφορετικά, αλλά και αυτό αν γινόταν, τότε θα είχε ελάχιστη σημασία, θα ήταν αμελητέα η διαφορά. «Μπορεί να έχω κάνει λάθη στο παρελθόν, όπως όλοι μας, αλλά διδάχτηκα από αυτά πολλά περισσότερα από ότι από τα “σωστά”. Και ήταν ακριβώς αυτά τα λάθη (και τα σωστά μαζί, ανακατωμένα) που με έφεραν εδώ που είμαι σήμερα. Λειτουργώ πολύ με τη διαίσθηση και το συναίσθημα, από τότε που με θυμάμαι. Οπότε δεν υπάρχουν τύψεις, ούτε δεύτερες σκέψεις. Τι είπα πριν; Η ζωή είναι πολύ μικρή - ειδικά, αν δεν ακολουθεί κανείς το ένστικτό του».

Της θυμίζουμε πως ακριβώς έναν χρόνο πριν, μάλιστα στη μέρα, είχαμε την τιμή και χαρά να κάνουμε μια συνέντευξη με την συμπρωταγωνίστριά της στο “Maestro”, Χαρούλα Αλεξίου.

«Δεν είμαστε αυτό που κάνουμε», είχε πει εκείνη, κάποια στιγμή αυθόρμητα, μιλώντας για την επαγγελματική της ιδιότητα, σε συνάρτηση με το μέσα της και την όποια ταυτότητα δίδεται αυτόματα από τον κόσμο. «Είμαστε αυτά που μάθαμε και όσα νιώθουμε», είχε προσθέσει. Η ίδια συμφωνεί. «Είμαστε ένα σύνολο πραγμάτων που κάναμε, σκεφτήκαμε, νιώσαμε. Είμαστε ο καθένας ξεχωριστά ένας ολόκληρος πλανήτης συναισθημάτων, σχέσεων, ονείρων, φόβων και εμπειριών. Και όλοι μαζί φτιάχνουμε γαλαξίες. Αν αποδεχτούμε την ευθραυστότητά μας, την ατέλεια μας, αυτό από μόνο του δεν είναι μόνο παρήγορο και ανακουφιστικό, αλλά ταυτόχρονα και μια τεράστια πηγή δύναμης».